(photo taken by J.I.E. Teodoro) |
“AY por dios nga pangabuhi ini, huo!” siling
ni Marset nga daw mahibi. Kagab-i pa nga gusto niya magsulat pero indi siya
makatigayon kay ginasamong sia ni Cesar nga iya bana. Nagasaku nga maghulid na
sila sa kama. Amo na tani ato ang kahigayunan nga masugdan na niya ang iya
matahum nga nobela nga sululaton tungod nagakatulog na si Naknak, ang bugtong
nga anak nila ni Cesar. Kag malinong nga gab-i nga may paugsaron nga bulan.
“Cesar, kasabad sa imo. Antes kita
kaslon, nahibal-an mo na ang huyog ko sa pagsulat. Nangako ka sadto nga kon
gusto ko ang magsulat, indi mo ako pagsamungon,” pamasol ni Marset.
“Sweetheart, ginausikan naton ang
katahum sang gab-i. Indi ka dapat magpakuribong didto sa imo hulot-sululatan.
Angay sa imo romansahon subong,” rason sang bana nga indi mapunggan. Wala sing
mahimu si Marset. Nadala sia sa kainit sang bana kag nagbagang ang iya
balatyagon. Makaligad ang pila ka tion, mahamuok na ang katulugon ni Cesar.
Gusto pa tani ni Marset nga magbangon kag magsulat sang nahuman na nga plot sa
iya painuino apang gindaog sia sang kakapoy sa bag-o lang nila nga pagsambuwa
sang bana. Isa pa indi sia makahalin sa kama kay ginakup-an sia ni Cesar.
“Mabug-at man ang loko nga ini
hukson kay daw tuko,” kumod sang manunulat nga daw ginaduyan naman sa
katuluyhon. Makalipas ang pila ka oras...
“Mars, Mars, bugtaw anay,” pamukaw
sang bana sa asawa nga nahahuokan.
“A-ano bala? Indi ka magsiling nga
ma-second time kita. Bag-o pa lang gani, a,” langod ni Marset nga padayon ang
pagpiyong sang mga mata.
“Ano nga ma-second time man? Sin-o
nga mga Luis kag Aristeo, kag Edmundo ang ginalangod mo sa imo katulugon? Sin-o
ina sila?” pamangkot sang bana.
Nakamudlat sang iya mga mata si Marset.
Nagpanumdum sia anay. “Ngaa napamangkot mo ina?” usisa sini sa bana nga
nagamudlo ang mga mata.
“Ina ang mga ngalan nga
ginasulit-sulit mo sambit sa imo katulugon. Maayo ba! Wala mo gid masambiti ang
ngalan ko pero ang mga pilato nga ato amo pa ang gindamgo mo. Sin-o bala ina
sila kay paniruhon ko!” sing-al sang bana.
Nakaharakhak si Marset.
“Tiruha didto kon maigu mo sila.
Wala ka gid lang pusil pro,” siling ni Marset nga gintuduhan na gid ang
pagkadlaw. “Nahibal-an mo na gid nga manunulat ang asawa mo, matingala ka pa?
Ang mga lalaki nga ina amo ang mga leading man ko sa akon mga sugilanon. Si
Luis, pares ni Lirio. Si Ariteo, ni Venus. Kag si Edmundo, ni Cecilia,”
pangatarungan sini sa bana nga nakadulog sa pagpangimon.
“Sweetheart, I’m sorry for jumping
into conclusion.”
“Hus, sori ka nga sori. Pagkatapos
mangimon ka naman. Ano ang dumdum mo sa akon, hiwalan? Basi nalipatan mo nga
wala sa pamilya namon ang pagkahiwal? Lima kami ka babaye na mag-ulutod. Lunsay
kami tanan wala sing ikog nga balikdon kon lalaki ang pagahambalan. Kag ang
amon iloy matinlu nga ngalan ang ginpasubli sa amon. Wala sing mantas. Wala
sing madulom nga inagihan kag ginhalinan. Basi nalipatan mo ina,” litaniya ni
Marset nga indi mapunggan.
“Huo, huo. Nahibal-an ko ina,”
sulit sang nagapailob nga bana.
“Kag pasalamat ka kay nakilal-an
ang imo apelyido tungod sa akon,” panumboy pa ni Marset nga naglain gid ang
buot sa pagpangimon sa iya sang bana.
“A, a, Marcelita, wala ako
nagalagas sa imo agod lang makilal-an ang apelyido ko sa pagkamanunulat mo.
Indi ako sina interesado. Kon mahimu pa lang gani indi ako gusto nga magsulat
ka tungod samung ina sa aton pangabuhi,” sing-al sang bana sang daw indi na
mapunggan ang oremos sang asawa. “Kon maakig gani ako, wasayon ko inang
makinilya mo!”
“Gali? Sige, wasaya!” balos man
sang asawa. “Sige, kon indi mo ako pagpasulaton, mapauli ako sa amon. Isugid ko
ikaw kay Tatang. Ginpangako mo sa iya nga pasugtan ako sa huyog ko nga ini,”
kag naghibi na si Marset. Nahibal-an niya nga kon magasubong na sia sini,
magakalma na ang bana kag uluulohan sia. Kag amo matuod ang natabu.
“Sorry, sweetheart. I did not mean
to hurt you. Ikaw abi, e. Kon ano ang ginapanghambal.”
“A, sweetheart, sweetheart! Abi,
halin dira! Masaylo ako sa akon hulot-sululatan. Masulat ako subong!”
“Ano? Pero pasado na ang
tungang-gab-i. Padayuna ang pagtulog mo.”
“A, indi na. Nadula na ang gana ko
sa pagtulog. Besides, gusto ko gid nga magsult nian sang ari sa ulo ko. Kon
pabuwasan ko pa ini, piho nga malipatan ko na ini tanan.” Wala na magpugong ang
bana. Nahibal-an niya ang batasan sang asawa. Kon ano ang gusto himuon,
ginatuman gid. Kon hawiran, labi nga nagapasingit. Nahibal-an ni Cesar nga
mag-aga naman nga mapulaw ini sang iya sululaton.
Si Marset halin sang nagabutho pa,
isa na ka campus writer sang ila buluthuan. Indi katingalahan tungod ang iya
amay isa ka maayo nga manunulat. Pito sila ka mag-utod kag apat sa ila ang
nakakuha sang abilidad sang ila amay nga si Tio Mundoy. Si Junior nakatapos
sang iya kolehiyo nga wala bayad tungod editor sang ila school organ. Si Ermie
kag Celia lunsay man mga campus writer sang ila natungdan nga mga buluthuan.
Kag si Marset indi man magpaulihi. Kilala man sia sadto sa ila buluthuan bilang
isa ka maayo nga manunulat.
Nagmaestra sia sa siyudad kag
nagpasimpalad sa pagsulat sa magasin nga pituadlawan. Nangin contributor sia sa sini nga magasin. Tungod sini, madamu
sia sulat nga nabaton gikan sa iya mga humalangad. Mga sulat gikan sa mga
lalaki nga gusto mangilala kag mangaluyag sa iya.
“Inday, anhon man naton ining isa
ka kalalaw nga puno sang sulat nga gikan sa mga lalaki nga gusto mangabyan sa
imo?” usisa ni Tia Meding nga amo ang
nagabaton sang mga sulat para sa anak.
“Pilian, ‘Mang ang matahum agi kay
amo lang ang balusan ko.” Kag gintuman sang iloy ang hambal sang anak. Duha ka
sulat ang iya napili sa amo kadamu nga tinangkas nga sulat. Tuman katahum sang
pag-lettering sa sobre sang among duha ka sulat. Kag amo lang matuod ato ang
binalusan ni Marset. Duha ka semana nga nagligad kag dungan man nga nagbalos
ang duha ka lalaki nga tag-iya sadtong duha ka sulat. Lunsay tanan sila
prangka. May tuyo sila mangasawa kay Marset bisan ano nga oras gustuhon sang
dalaga.
“Asus, kapresko sang mga loko! Ako
mamana sa wala ko pa makita nga tawo?” talangkaw sang dalaga nga ginapasapasa
sa mga utod ang iya nabaton nga mga sulat. “Nungka nga matabu ina sa akon.”
“Kaluluoy man si Jimmy kon matabu,”
tugda ni Lucit. “Hamak mo, sa college ka pa lang, nagapangaluyag na ina sa
imo.”
“Kag si Benny nga abogado? Indi
mahimu nga magpaluto sia,” si Celia naman ang nagsal-ot.
“A, indi ina maka-first base sa
akon si Benny. Palikero kag tuman ka mestiso. Nahadlok ako sa iya,” sabat ni
Marset.
“Ti, si Jimmy?” pamangkot ni Ermie.
“Mama’s boy ina. Wala pa malutas sa
iya iloy. Mabudlay mamana sa amo nga klase sang lalaki nga indi makadesisyon
sang iya kaugalingon kon indi makadalagan sa iya iloy,” pangatarungan ni
Marset.
“Ti, ano ang ginapangita mo sa isa
ka lalaki?” usisa ni Lucit.
“Simple lang. May phobia ako sa guapo,
gani simple lang ang hitsura sang pamanahon ko. Maayo ina kay ako lang ang
maluyag sa iya. Man, maimon ako. Indi ko gusto nga may kasosyo ako.”
Nakaharakhak ang mga utod sa iya.
“Ina lang?” usisa ni Celia.
“Siyempre, may trabaho agud may
isagod sia sa akon. Kag labi sa tanan, may edad sia sangsa akon. Maybe five to
nine years ang amon gap, wala nagainom, wala nagapanigarilyo, wala nagapanahor,
relihiyoso, mabuot, mapinalanggaon kag wala barkada.”
“Inday, that’s impossible. At this
time, wala na sing lalaki nga makasabat sang imo ginapangita,” reklamo ni
Ermie. “Angay sina sa seminary ka magkuha sang pamanahon mo.”
“Hinugay kamo. Kay bisan sa
seminaryo daw wala ka na sing makita nga may subong nga qualities,” sal-ot ni
Celia.
“May ara. Deep in my heart, I know
he will come along. Sia ang hulaton ko.”
Ang ginhambal ni Marset daw ginlabu
sa bato. Tubtob gani mabalusan sang duha ka lalaki atong sulat nga iya ginpili
kag ginsabat. Ang isa sadto amo si Carlos nga engineer kag ang isa amo si Cesar
nga agriculturist. Dungan sila nagbisita kay Marset sa siudad. Padayon ang ila
pagpamasyar sa dalaga na manunulat. Si Carlos lima ka tuig ang kinagulang kay
Marset; mabuot, may trabaho, simple ang pangguyahon, relihiyoso, mapinalanggaon
pero nagainom kag nagasigarilyo.
“Out na ang Carlos nga ina sa
listahan ko. Isa pa, wala ko gid man sia ginahigugma,” lungo ni Marset. So exit
sa kabuhi sang manunulat ang engineer. Si Cesar?
“Ayhan sia na ang magadaog, Inday,”
hutik ni Celia. “Ara sa iya ang tanan nga ginapangita mo sa isa ka lalaki. Nine
years older sia sa imo, wala nagainom, wala nagasigarilyo, relihiyoso, indi
tahor, wala nagabarkada, may trabaho kag labaw sa tanan, mabuot. Matam-is nga
nagtango si Marset sa pinabutyag sang utod.
Ginkasal sila ni Cesar. Enggrade
ang ila kasal sa siudad. Doble ang reception, sa isa ka kilala nga restaurant
kag sa puluy-an sang nobya. Madamu ang nagtambong. Ang ila nabaton nga regalo
nga Chinese wares sobra sa duha ka daku nga kabinet kag isa naman ka daku nga
kabinet nga regalo sang mga bedding.
Pagkatapos sang kasal, nag-upod ang
manunulat sa duog sang iya bana. Nangabuhi sila sang simple lang suno sa ila
ginakita nga duha. Pero padayon ang pagsulat ni Marset nga mo ang ginatak-an ni
Cesar.
Sa masami nagabutang sa iya
dulunggan sang algodon ang kailo nga bana kon mag-aga nga nagamakinilya ang
manunulat nga asawa. Kag sa masami, sa pihak sia nga hulot nagatulog kon
mang-lock ang asawa sa ila hulot sa paghingagaw sa pagtapos sang iya estorya.
Nabun-ag ang ila panganay, si
Naknak. Labi nga nagsaku ang asawa. May anak nga ginaasikaso, may buluthuan nga
trabaho kag may sululaton nga indi gid niya mabayaan. Kag may ginaatipan pa nga
ila puluy-an kag mga tanom sini nga hamulak sa ila hardin. Si Cesar sa ulihi sa
tanan sa listahan sang asawa nga manunulat.
“Ay, nga pangabuhi ini, huo. Sa
bayo nga number one ako, ang guwa ko karon, kuligot sa tanan,” panghayhay sang
bana. “Marcelita, kon indi ko lang ikaw palangga, ambot lang! Hamak mo? Sa
baylo nga asawa mo ang ginakupkupan mo, ulunan ang ginamantener mo? Daog ko pa
sini ang laon nga ulitawo!” masami nga panghayhay ni Cesar.
“Hinugay dira, Cesar, a!” pasambil
ni Marset sang iya mga bibig. Spoiled sia sa bana tungod palangga gid sia sini.
“Kon indi lang nga romantika ka kag
maayo sa kama kon abuton, ayhan ginbayluhan ko na ikaw,” siling ni Cesar.
Hinampak sia sang asawa sang ginauyatan sini nga notebook. Nagalungo nga
nagguwa si Cesar sa hulot-sululatan ni Marset.
Si Naknak nasundan ni Zaza. Amo man
gihapon ang huyog ni Marset. Bisan nagakugos sang iya anak kon abuton sang iya
pagsulat, nagakugos ang iya wala nga kamot kag nagasulat naman ang iya natuo.
Nagasabak pa sia sina kay Naknak nga indi maghalin sa iya luyo.
Napulog-tatlo ka tuig na ang
naglipas sa pag-asawahay nanday Marset kag Cesar. Ginbugayan sila sang Dios
sang tatlo ka mga anak. Duha ang babaye—sanday Naknak kag Zaza, kag isa ka
lalaki, si Jack. Si Naknak, dose anyos na; si Zaza, siyam; kag si Jack, anom ka
tuig.
Si Marset padayon sa iya
pagkamanunulat. Isa ka adlaw sina...
“Kamusta ang pagsinundanay ninyo sang asawa
mo?” kis-a nausisa ni Tio Mundoy kay Cesar sang namasyar ang tigulang nga amay
ni Marset sa ila puluy-an.
“Naanad na man lang ako sa iya,
Tang. Trese anyos na ang amon pag-asawahay kag nahibal-an ko na sang tul-id ang
batasan sang anak mo,” nagayuhum nga sabat ni Cesar.
“Ngaa ano bala ina?”
“Kanyon kon maakig. Indi mapunggan
ang baba kon may rason. Kon may masawayan, masyado ka palasunggod. Palahibi.
Bingit. Diutay-daku, masungon. Diutay-daku dayon pabukot sa iya
hulot-sululatan. Mabudlay timplahon pero sa tion nga matimpla, sia na ang
pinakamatam-is nga asawa sa bug-os nga kalibutan.”
Nakakadlaw si Tio Mundoy sa
pinabutyag sang umagad.
“Amo gani nga nagapasalamat kami ni
Mamang mo nga ikaw ang napamana sang amon anak. Paayuni lang sia kag dalha lang
sang maayo tungod mabuot ina sia ugaling tama lang ka temperamental. Sunod gid
sa akon,” siling sang tigulang nga nagtalangkaw.
“Palangga ko ang imo anak, Tang,
gani man patawhayon ninyo ni Mamang ang inyo panghunahuna. Si Marset, ang inyo
anak nga manunulat, amo ang tanan sa akon. Kag ginapangaku ko nga mientras buhi
kami, makapaayon ako sa iya. Ugaling lang ginasulit ko nga mabudlay gali ang
mangasawa sa isa ka manunulat,” nagayuhum pero nagalungo nga sabat ni Cesar.
(SanAG5, November 2005 issue)
Si
Marset, ang Manunulat
“MAHABAGING
Diyos na buhay ito, oo!” sabi ni Marset na mangiyak-ngiyak. Kagabi pa niya
gustong magsulat subalit hindi niya magawa dahil pinipeste siya ni Cesar na
kaniyang bana. Kinukulit siyang magtabi na sila sa kanilang kama. Iyon na sana
ang pagkakataong mauumpisahan niya ang isang magandang nobela dahil tulog na si
Naknak, ang nag-iisang anak nila ni Cesar. Matahimik ang gabi at bilog ang
buwan.
“Cesar, ang kulit mo. Bago tayo
ikasal, alam mo na ang hilig ko sa pagsulat. Nangako ka sa akin noon na kung
gusto kong magsulat, hindi mo ako iistorbohin,” paninisi ni Marset.
“Sweetheart, sinasayang natin ang
kagandahan ng gabi. Hindi ka dapat nakakulong doon sa iyong silid-sulatan. Ang
dapat sa ‘yo ay romansahin ngayon,” ang di mapigilan na pagpapaliwanag ng bana.
Walang magawa si Marset. Nadadala na rin siya sa init ng kabiyak at umapoy na
rin ang kaniyang damdamin. Makalipas ang medyo mahabang sandal, mahimbing na
ang tulog ni Cesar. Gusto pa sana ni Marset na magbangon at magsulat ng nabuong
plot sa kaniyang isipan subalit tinalo siya ng pagod dahil sa katatapos lamang
na pakikipagbunuan nilang mag-asawa. Isa pa hindi siya makaalis sa kama dahil
niyayakap siya ni Cesar.
“Ang hirap naman tanggalin ang
bisig ng lokong ito dahil parang tuko kung makakapit,” paanas na sabi ng
manunulat na para na rin naman siyang dinuduyan ng antok. Makalipas ang ilang
oras...
“Mars, Mars, gising ka muna,”
paggising ng bana sa asawang napahimbing ang tulog.
“Ano ba? ‘Wag mong sabihin
magse-second round tayo. Katatapos lang natin, a,” tinatamad na sagot ni Marset
na ni hindi man lang idinilat ang mga mata.
“Anong second round? Sinong mga
Luis at Aristeo at Edmundo ang pinagsasambit mo habang natutulog? Sino sila?”
tanong ng bana.
Napamuklat ng mga mata si Marset.
Nag-isip muna siya. “Bakit mo naitanong ‘yan?” usisa nito sa banang nandidilat
ang mga mata.
“Iyan ang mga pangalan na
paulit-ulit mong sinasambit habang natutulog. Mabuti ‘yan! Ni hindi mo nasambit
ang pangalan ko pero ang pangalan pa ng mga pilatong ‘yon ang napapanaginipan
mo. Sino ba sila at pangbabarilin ko!” singhal ng bana.
Napahalakhak si Marset.
“Barilin mo sila kung kaya mong
tamaan. Wala ka ngang baril, e,” sabi ni Marset na lalong nilakasan ang
pagtawa. “Alam mo namang manunulat ang asawa mo, magtataka ka pa? Ang mga
lalaking ‘yan ang mga leading man ko sa aking mga kuwento. Si Luis, partner ni
Lirio. Si Aristeo, ni Venus. At si Edmundo, ni Cecilia,” paliwanag nito sa bana
na nahimasmasan na sa pagseselos nito.
“Sweetheart, I’m sorry for jumping
into conclusion.”
“Sus, sori ka nang sori pagkatapos
magseselos ka na naman. Ano ang tingin mo sa akin, malandi? Baka nakalimutan mo
na wala sa pamilya namin ang pagiging kerengkeng! Lima kaming magkakapatid na
babae. Lahat kami ay walang bad record kung lalaki ang pag-uusapan. At ang
aming ina ay malinis na pangalan ang ipinamana sa amin. Walang mantas. Walang
madilim na dinaanan at pinanggalingan. Baka nakalimutan mo ‘yan,” di mapigilang
paglilitanya ni Marset.
“Oo naman, alam ko ‘yan,” sagot ng
nagpapakumbabang bana.
“At pasalamat ka at nakilala ang
apelyido mo dahil sa akin,” panunumbat ni Marset na talagang sumama ang loob
dahil sa pagseselos ng bana.
“Ay, Marcelita, hindi ko habol sa
‘yo ang makilala ang apelyido ko dahil sa pagiging manunulat mo. Hindi ako
interesado d’yan. Kung puwede nga lang ay ayaw kong magsulat ka dahil
nakakaabala ito sa pamumuhay natin,” singhal ng bana nang parang di na
mapigilan ang pagbubunganga ng asawa. “’Pag magalit ako, papalakulin ko ‘yang
makinilya mo!”
“Ganon? Sige, palakulin mo!” sabat
ng asawa. “Sige, kung hindi mo ako pasusulatin, uuwi ako sa amin. Isusumbong
kita kay Tatang. Ginpangako mo sa kaniya na papayagan ako sa hilig kong ito,”
at umiyak si Marset. Alam niya na kung magkaganito na siya, kakalma na ang bana
at aaluin siya nito. At ito nga ang nangyari.
“Sorry, sweetheart. I did not mean
to hurt you. Ikaw kasi, e. Kung ano-ano ang pinagsasabi mo.”
“A, sweetheart, sweetheart! Alis ka
nga d’yan. Lilipat ko dun sa writing room ko. Magsusulat ako ngayon!”
“Ano? Ngunit lampas na ng
hatinggabi. Ipagpatuloy mo na lang muna ang tulog mo.”
“A, ‘wag na. Nawala na ang antok
ko. Besides, gusto ko nang sulatin ‘tong nasa utak ko ngayon. Kung
ipagpapabukas ko pa ito, tiyak makakalimutan ko lahat ito.” Hinayaan na ng bana
ang asawa. Kilala nito ang ugali ng kabiyak. Kung ano ang gusto ay ginagawa
talaga. Kung pipigilan ay lalong magdadabog. Alam ni Cesar na uumagahin na naman
sa kaniyang pagsusulat si Marset.
Si Marset magmula pa noong
nag-aaral, isa na siyang campus writer sa kanilang paaralan. Hindi ito
nakapagtataka sapagkat ang kaniyang ama ay isang magaling na manunulat. Pito
silang magkakapatid at apat sa kanila ang nakakuha ng abilidad ng ama nilang si
Tiyo Mundoy. Si Junior nakatapos ng kolehiyo na hindi nagbayad ng matrikula
dahil editor siya ng kanilang school organ. Sina Ermie at Celia ay pawang mga
campus writer ng kanilang paaralan. Hindi naman pahuhuli si Marset. Kilala rin
siya noon sa kanlang paaralan bilang isang magaling na manunulat.
Naging titser siya sa lungsod, at
naglakas-loob sa pagsulat sa isang lingguhang magasin. Naging kontribyutor siya
sa nasabing magasin. Dahil dito marami siyang natanggap na mga liham mula sa
kaniyang mga tagahanga. Mga liham mula sa mga lalaki na gusto siyang makilala
at manliligaw sa kaniya.
“Inday, aanhin nating itong isang
bilaong mga liham mula sa mga lalaking nakikipagkaibigan sa ‘yo?” tanong ni
Tiya Meding na siyang tumatanggap ng mga sulat para sa anak.
“Piliin mo, Mamang ang mga may
magagandang sulat-kamay at ang mga iyon lamang ang sasagutin.” Sinunod ng ina
ang sabi ng anak. Dalawang liham ang kaniyang napili sa maraming tangkal ng mga
sobre. Napakaganda ng lettering sa sobre ng nasabing dalawang liham. At iyon
lang talaga ang pinadalhan ni Marset ng sagot. Dalawang linggo ang lumipas at
sabay ding sumagot ang dalawang lalaki. Parehong prangka ang mga ito.
Papakasalan nila si Marset kahit anong oras na gustuhin ng dalaga.
“Asus! Kapresko ng dalawang loko!
Ako, magapapakasal sa taong di ko pa nakikita?” napatawang sabi ng dalaga at
pinabasa sa mga kapatid ang natanggap na liham na pinagpasapasahan naman nila.
“Nungka na mangyayari iya sa akin.”
“Kawawa naman si Jimmy kung
saka-sakali,” sabi ni Lucit. “Kuruin mo, nasa kolehiyo ka pa lang ay nanliligaw
na ‘yan sa ‘yo.”
“At ang abogadong si Benny? Hindi
‘yon magpapatalo,” sabat naman ni Celia.
“A, hindi makakapag-first base sa
akin ‘yang Benny na ‘yan. Palikero at sobrang mestiso. Takot ako sa kaniya,”
sagot ni Marset.
“At si Jimmy?” tanong ni Ermie.
“Mama’s boy ‘yan. Hindi pa nawalay
sa ina. Mahirap maging bana ang ganiyang klaseng lalaki na hindi
makapagdesisyon sa kaniyang sarili kung hindi makatakbo muna sa ina,” paliwanag
ni Marset.
“O, ano ba ang hinahanap mo sa
isang lalaki?” usisa ni Lucit.
“Simple lang. May fobya na ako sa
guwapo kaya simple lamang ang mukha ng pamanahon ko. Mabuti na ‘yan at ako
lang ang magkakagusto sa kaniya. Selosa
kasi ako. Hindi ko gusto na may kasosyo ako.” Naghalakhakan ang mga kapatid
niya.
“Iyan lang?” usisa ni Celia.
“Siyempre, dapat may trabaho upang
may ipapakain siya sa akin. At higit sa lahat, dapat mas matanda siya kaysa
akin. Maybe five to nine years ang aming gap, hindi umiinom, hindi
naninigarilyo, hindi nagsusugal, relihiyoso, mabait, mapagmahal, at walang
barkada.”
“Inday, that’s impossible. At this
time, walang lalaking karapatdapat sa iyong hinahanap,” reklamo ni Ermie. “Ang
mabuti niyan sa seminary ka maghanap ng pamanahon mo.”
“Tumigil kayo. Kahit sa seminary
parang wala ka nang makikita na may qualities tulad niyan,” singit ni Celia.
“Meron, Deep in my heart, I know he
will come along. Hihintayin ko siya.”
Ang sinabi ni Marset parang itinaga
sa bato. Hanggang sa masagutan ng dalawang lalaki ang mga sulat na kaniyang pinili
at tinugunan. Ang isa ay si Carlos na isang engineer at ang isa pa ay si Cesar
na isang agriculturist. Sabay silang bumisita kay Marset sa lungsod. Patuloy
ang kanilang pamamasyal sa dalagang manunulat. Limang taon ang tanda ni Carlos
kay Marset, mabait, may trabaho, simple ang pagmumukha, relihiyoso, mapagmahal
subalit umiinom at naninigarilyo.
“Out na ang Carlos na ‘yan sa
listahan ko. Isa pa, hindi ko naman talaga siya napupusuan,” ingon ni Marset.
Kaya exit na sa buhay ng manunulat si engineer. Si Cesar?
“Siguro siya na ang magwawagi,
Inday,” bulong ni Celia. “Nandiyan sa kaniya ang lahat ng hinahanap mo sa isang
lalaki. Nine years ang tanda niya sa ‘yo, hindi umiinom, hindi naninigarilyo,
relihiyoso, hindi sugarol, walang barkada, may trabaho, at higit sa lahat,
mabait.” Matamis na tumango si Marset sa ipinahayag ng kapatid.
Ikinasal sila ni Cesar. Enggrande
ang kanilang kasal sa lungsod. Doble ang reception. Isa sa isang kilalang
restawran at isa sa tahanan ng nobya. Marami ang dumalo. Ang kanilang natanggap
na China wares ay masikip sa dalawang malaking kabinet, at isa pang malaking
cabinet ang pinuno ng mga bedding.
Pagkatapos ng kasal, sumama ang
manunulat sa lugar ng kaniyang bana. Namuhay sila nang simple lamang at naaayon
sa kinikita nilang dalawa. Ngunit patuloy ang pagsulat ni Marset na kinaiinisan
ni Cesar.
Palagi na lamang naglalagay ng
bulak sa tenga ang kawawang bana kung magdamagang magmamakinilya ang asawa.
Palagi ring natutulog siya sa kabilang kuwarto kung mang-lock ang kaniyang
asawa sa kanilang silid dahil may tinatapos itong kuwento.
Ipinanganak ang kanilang panganay,
si Naknak. Lalong naging abala ang asawa. May inaalagaang anak, may trabaho sa
paaralan, at may mga sinusulat na hindi maiwan-iwan. At may inaasikaso pa itong
tahanan at mga halamang bulaklak sa kanilang hardin. Si Cesar ang pinakahuli sa
listahan ng asawang manunulat.
“Ay, ewan na buhay ito, oo! Sa
halip na number one ako, ang labas ko ngayon, pinakahuli sa lahat,” panghayhay
ng bana. “Marcelita, kung hindi lang kita mahal, ewan ko lang! Hamakin mo, sa
halip na asawa mo ang iyong kayakap, unan ang pinagtitiisan mo? Daig ko pa nito
ang matandang binata!” Ganito palagi ang panghayhay ni Cesar.
“Tumigil ka d’yan, Cesar, ha!”
sabat ni Marset na humahaba ang nguso. Spoiled siya sa kaniyang bana dahil
mahal talaga siya nito.
“Kung hindi ka lamang romantika at
magaling sa kama kung sumpungin, siguro ipinagpalit na kita sa iba,” sabi ni
Cesar. Hinampas siya ng asawa ng hawak nitong notebook. Umiiling na lumabas si
Cesar sa sulatang-silid ni Marset.
Si Naksak ay sinundan ni Zaza.
Ganoon pa rin ang hilig ni Marset. Kahit na may kinakargang anak at
sumpungin ng pagsulat, may karga ang
kaliwang kamay at sumusulat naman ang kanan. Kinakandong pa niyan si Naknak na
ayaw umalis sa kaniyang piling.
Labing-tatlong taon na nag
nakalipas magmula nang maging mag-asawa sina Marset at Cesar. Biniyayaan sila
ng Diyos ng tatlong anak. Dalawang babae—sina Naknak at Zaza; isang lalaki, si
Jack. Si Naknak, labindalawang taon na, si Zaza, siyam, at si Jack, anim na
taong gulang.
Patuloy si Marset sa kaniyang pagiging
manunulat. Isang araw niyan...
“Kamusta naman ang pamumuhay ninyo
ng asawa mo?” minsan nausisa ni Tiyo Mundoy kay Cesar nang mamasyal ang
matandang ama ni Marset sa kanilang tahanan.
“Nasasanay na rin ako sa kaniya,
Tang. Trese anyos na kaming mag-asawa at kabisado ko ang ugali ng inyong anak,”
nakangiting sagot ni Cesar.
“Bakit, ano ba ‘yon?”
“Parang kanyon kung magalit. Hindi
mapipigilan ang bunganga kung nasa katwiran. Kung may di magustuhan, sasama
kaagad ang loob. Palahibi. Iyakin. Maliit o malaki, magtatampo. Maliit o
malaki, magtatago agad sa kaniyang sulatang-silid. Mahirap timplahin pero kapag
matimpla mo na, siya ang pinakamalambing na asawa sa buong mundo.”
Napatawa si Tiyo Mundoy sa sinabi
ng manugang.
“Kaya nga nagpapasalamat kami ni
Mamang mo na ikaw ang ginpamana ng aming anak. Pagbigyan mo na lamang siya at
dalhin nang maayos dahil mabait naman ‘yan kaya lang masyadong temperamental.
Mana talaga ‘yan sa akin,” sabi ng matanda na napahalakhak.
“Mahal ko ang inyong anak, Tang,
kung kaya payapain ninyo ni Mamang ang inyong isipan. Si Marset, ang inyong
anak na manunulat, ang siyang lahat-lahat para sa akin. At ipinapangako ko na
hanggat buhay kami, kaya ko siyang pagpasensiyahan. Kaya lang muli, uulitin ko,
mahirap palang makapag-asawa ng manunulat,” umiiling ngunit nakangiting sagot
ni Cesar.
(Translated by J.I.E Teodoro)
No comments:
Post a Comment